ಹಿಂದಿನ ಅಂಕಣ ಬರಹದಲ್ಲಿ ನಾವು ಚರ್ಚಿಸಿದಂತೆ, ಆಲೋಚನೆ ಎಂಬುದು ನೋಡುವಿಕೆಯ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಸಮನಾಗಿದೆ. ನಾವು ಗಾಢವಾಗಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಿರುವಾಗೆಲ್ಲ ಸುತ್ತಲಿನ ಯಾವುದರ ಮೇಲೂ ಕಣ್ಣೋಡಿಸುತ್ತಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಒಂದೋ ನಾವು ಶೂನ್ಯವನ್ನು ದಿಟ್ಟಿಸುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ. ಇಲ್ಲವೇ ಯೋಚಿಸುವುದಕ್ಕೆಂದು ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತೇವೆ. ಇದು ಬಹುತೇಕ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ನಾವೇ ವೀಕ್ಷಿಸುವಂತಿರುತ್ತದೆ. ಅಥವಾ ಅವುಗಳನ್ನು ನಮ್ಮ "ಒಳಗಿವಿ'ಗಳ ಮೂಲಕ ಆಲಿಸಲು ನಡೆಸುವ ಯತ್ನದಂತಿರುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಬದುಕಿನ ಆಳವಾದ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುವ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿತ್ಯಜೀವನದ ಆಗುಹೋಗುಗಳು ಅಡ್ಡ ಸೆಳೆತದ ರೂಪದ ಅಡ್ಡಿಯೆಂದೇ ಅನೇಕರ ಭಾವನೆ.
ನಾವು ನಮ್ಮ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಗ್ರಹಿಸುತ್ತೇವೆ? ನಮ್ಮ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ನಾವೇ "ಕಾಣಲು' ಸಾಧ್ಯ ಎಂದು ಕೆಲವರು ಅಂದುಕೊಂಡಿರಬಹುದು. ಯೋಚನೆಗಳು "ಚಿತ್ರ'ಗಳಂತೆ ಎಂಬುದು ಬಹುಶಃ ಅವರ ನಂಬಿಕೆ. ಆದರೆ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಬಹುತೇಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು "ಆಲಿಸುವುದು'. ಹೌದು, ನಾವು ನಮ್ಮ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ನಮ್ಮ ಒಳಗಿನಿಂದ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ; ಹಾಗಾಗಿಯೇ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಆಲೋಚನೆ ಇದೆ ಎಂಬ ಅರಿವು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದು. ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದೆಂದರೆ, ಅದು ನಾವು ನಮ್ಮಲ್ಲೇ ಮಾತನಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ಕ್ರಮ. "ಊಟದ ಸಮಯವಾಯಿತು' - ಎಂದು ನಾನು ನನ್ನಲ್ಲೇ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. "ಸಭೆ ಎಷ್ಟು ಗಂಟೆಗೆ' - ಎಂದು ನನ್ನಲ್ಲೇ ನಾನು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. "ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಮ್ಯಾಚ್‌ ನಡೆಯುತ್ತಾ ಇದೆ, ಎಷ್ಟಾಗಿರಬಹುದು ಸ್ಕೋರ್‌' - ಎಂದು ನನ್ನಲ್ಲೇ ಕುತೂಹಲ - ಅಚ್ಚರಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಿರುತ್ತೇನೆ. ಹೀಗೆ ನಾವು ನಮ್ಮಲ್ಲೇ ಸಂಭಾಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಯೋಚನೆಗಳೇ.
ಸರಿ, ನಾವು ನಮ್ಮಲ್ಲೇ ಮಾತನಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವಲ್ಲ, ಯಾವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ? ನನಗೆ ಗೊತ್ತಿರುವುದು ಒಂದೇ ಭಾಷೆ - ಕನ್ನಡ - ಎಂದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳೊàಣ. ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಈ ಆತ್ಮ ಸಂಭಾಷಣೆ ಕನ್ನಡದಲ್ಲೇ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ . ಆದರೆ ನನಗೆ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಷೆಗಳು - ಕನ್ನಡ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌, ಹಿಂದಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು - ಗೊತ್ತಿದ್ದರೆ? ಆಗ ನಾನು ಯೋಚಿಸುವುದು ಯಾವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ? ಮಾತೃಭಾಷೆ ಕನ್ನಡ; ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವಾಗಿರುವುದು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಎಂದಾದರೆ, ನಮ್ಮ ಯೋಚನೆಯ ಭಾಷೆ ಯಾವುದಾಗಿರುತ್ತದೆ?
ಇಂಥ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂಥ ಒಂದೇ ಉತ್ತರ ಸಿಗಬೇಕೆಂದಿಲ್ಲ. ನಾವು ಯಾವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತೇವೆಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲು ನಮ್ಮ ಮೇಲೆಯೇ ಒಂದು ಪ್ರಯೋಗ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿ ಬರಬಹುದು! ಬಹುಶಃ ಹೀಗೆ ಹೇಳಬಹುದೇನೋ: ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತಾಡುವುದಾಗಲಿ ಬರೆಯುವುದಾಗಲಿ ಅಭ್ಯಾಸವಾಯಿತೆಂದರೆ ಮೂಲತಃ ಅದೇ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸಲು ಸಜ್ಜಾಗಿರುತ್ತೇವೆ. ಜತೆಗೆ, ನಾವು ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ವಿಜ್ಞಾನದಂಥ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸಬಹುದು. ಅದೇ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಾವ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತಿಸುವಾಗೆಲ್ಲ ಕನ್ನಡದಲ್ಲೇ ಯೋಚಿಸಬಹುದು.
ಇಂಥದೇ ಇನ್ನೊಂದು ಜಿಜ್ಞಾಸೆ - ನಾವು ಭಾವ ನಿರ್ಭರರಾಗಿರುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮೊಳಗಿನ ಭಾವನೆಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತ ಕೂರುವುದು ಯಾವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ?
ಏನಿದ್ದರೂ, ನಾವು ಯೋಚಿಸುವಾಗ ಬಳಸುವ ಭಾಷೆ ಯಾವುದು - ಎಂಬುದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಮುಖ್ಯವೆ? ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ನಾವು ಕನ್ನಡದಲ್ಲೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲೂ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೆ? ಇಲ್ಲ, ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುವಂಥ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಯೋಚನೆಗಳೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಸಕಾರಣಗಳನ್ನು ಕೊಡಬಹುದು. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ನಾವು ಯೋಚಿಸುವುದು ವ್ಯಾಕರಣಬದ್ಧವಾಗಿ. ನಮ್ಮ ಯೋಚನೆ ಯಾವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿರುತ್ತದೆಯೋ, ಅದೇ ಭಾಷೆಯ ವ್ಯಾಕರಣದ ನಿಯಮವನ್ನದು ಪಾಲಿಸಿರುತ್ತದೆ. "ಸಾನಿಯಾ ಓರ್ವ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್‌ ಆಟಗಾರ್ತಿ' ಎಂದು ನಾವು ಅಂದುಕೊಂಡಾಗ, ನಮ್ಮಿà ಯೋಚನೆ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಭಾಷೆಯ ವ್ಯಾಕರಣ ಸೂತ್ರಕ್ಕೆ ಬದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ. "ಆಟಗಾರ್ತಿ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್‌ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಓರ್ವ ಸಾನಿಯಾ' ಎಂದೇನೂ ನಾವು ವ್ಯಾಕರಣರಹಿತವಾಗಿ ಯೋಚಿಸಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ನಮ್ಮ ಯೋಚನೆಗಳು ವ್ಯಾಕರಣಬದ್ಧವಾಗಿಯೇ ಹೊಮ್ಮುವುದು ಹೇಗೆ? ಕನ್ನಡ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಂಥ ವಿವಿಧ ಭಾಷಾವರ್ಗಗಳ ವ್ಯಾಕರಣ ನಿಯಮಗಳು ನಮ್ಮ ಯೋಚನೆಗಳ "ಹೇಗೆ' ಹಾಗೂ "ಏನು'ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತವೆಯೆ?
ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಯೋಚಿಸುವ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ನಾವು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿನ ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತೇವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ "ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ' , "ದೊಡ್ಡಪ್ಪ' ಎಂಬ ಪದಗಳಿವೆ. ಆದರೆ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ "ಅಂಕಲ್‌' ಮಾತ್ರ ಇದ್ದಾರೆ. "ನನ್ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಇವತ್ತು ಮನೆಗೆ ಬರುವವರಿದ್ದಾರೆ' ಎಂಬ ಯೋಚನೆ ಬಂತೆಂದುಕೊಳ್ಳಿ . "ಇದೇ' ಯೋಚನೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೂಡಿತೆಂದಾದರೆ "ನನ್ನ ಅಂಕಲ್‌ ಇವತ್ತು ಮನೆಗೆ ಬರುವವರಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದಷ್ಟೇ ಆಗುತ್ತದೆ. ಈ ಎರಡು ಯೋಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಲಭೂತ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಇಲ್ಲವೆ? ಆದ್ದರಿಂದ ವಿವಿಧ ಭಾಷೆಗಳ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಕಲ್ಪನೆಗಳು ಕೂಡ ನಾವು ಏನನ್ನು /ಹೇಗೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತೇವೆಂಬುದರ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರುತ್ತವೆಂಬುದು ನಿಜ.
ಇನ್ನು ನಮ್ಮಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ದ ಬಂಡವಾಳ ಎಷ್ಟೆಂಬುದು ಕೂಡ ನಮ್ಮ ಆಲೋಚನೆ/ಚಿಂತನೆಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನದೇ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರುತ್ತದೆ. ಭಾಷೆಯೊಂದರ ಮೇಲೆ ನಮಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಹಿಡಿತವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೊಳ್ಳೆಯ ಪದಗಳನ್ನು, ಪಾರಿಭಾಷಿಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಈ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಸಂಕೀರ್ಣಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಹೀಗಾಗಿ, ನಮ್ಮಲ್ಲಿನ ಭಾಷಿಕ ಕೊರತೆಯೆಂದರೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿನ ಯೋಚನೆಗಳ ಕೊರತೆಯೇ. ಭಾಷೆಗಳು ನಮ್ಮ ಯೋಚನೆಯ ಪರಿಯನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸುವುದರಿಂದಾಗಿ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ನಾವು ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಹೇಳಬಹುದು.
ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಗಳ ನಡುವಿನ ಈ ಸಂಬಂಧ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕವಾಗಿಯೂ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಬಲ್ಲುದು. ಅನೇಕ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಹಾಗೂ ವಯಸ್ಕರು ಬರೆಯುವ ಸಂದರ್ಭ ಬಂದಾಗ ಒದ್ದಾಡುವುದುಂಟು. ಎಷ್ಟೋ ಬಾರಿ ಬರೆಯುವ ಸಮಸ್ಯೆ ಉದ್ಭವಿಸುವುದು ಆಲೋಚನೆ/ಚಿಂತನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಯಿಂದಲೇ. ಆಲೋಚನೆ ಸುಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಬರವಣಿಗೆಯೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತದೆ; ಹೆಚ್ಚು ಸುಲಭವೂ ಆಗುತ್ತದೆ.
ಹಾಗಾದರೆ, ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಯೋಚಿಸುವ ಬಗೆ ಹೇಗೆ? ಆಲೋಚಿಸುವಾಗ ನಾವು ಯಾವ ರೀತಿಯ ಪ್ರಮಾದಗಳನ್ನು ಎಸಗುತ್ತೇವೆ?
ನಿಮ್ಮಲ್ಲೊಂದು ಆಲೋಚನೆ ಮೂಡುತ್ತದೆ ಎಂದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳೊàಣ. ಆಲೋಚನೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದು ವಾಕ್ಯದ ರೂಪದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಆಮೇಲೆ ನಿಮಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ಯೋಚನೆ ಬಂತು. ಇದು ಕೂಡ ಇನ್ನೊಂದು ವಾಕ್ಯವೇ. ಮೂರನೆಯದೊಂದು ಆಲೋಚನೆ ಮೂಡಿದರೆ, ಅದು ಕೂಡ ಇನ್ನೊಂದೇ ವಾಕ್ಯ. ಚಿಂತನೆಯೆಂದರೆ ಒಂದು ಯೋಚನೆಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ಸಾಗುವುದಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೇನಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ಒಂದರಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಆಲೋಚನೆಯ ಕಡೆಗೆ ಸಾಗುವ ಬಗೆಯೇ ನಿಜವಾಗಿ ಚಿಂತನೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಪರಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವಂಥ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ.
ಹೀಗೆ, ಚಿಂತನೆಯೆಂದರೆ ವಿವಿಧ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಒಂದರ ಬಳಿಕ ಇನ್ನೊಂದರಂತೆ ಇರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ಸ್ಪಷ್ಟ / ನಿಖರ ಆಲೋಚನೆಯೆಂದರೆ ಈ ವಾಕ್ಯಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದೊಂದರ ಜತೆಗೂ ಇನ್ನೊಂದು ಹೊಂದಿರುವ ನಿಖರ ಸಂಬಂಧ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ನನ್ನ ಮೊದಲ ಯೋಚನೆ, "ಇವತ್ತು ಮಳೆ ಬರಬಹುದು' ಎಂಬುದಾಗಿರುತ್ತದೆ ಅಂದುಕೊಳ್ಳೊàಣ. ಎರಡನೆಯ ಯೋಚನೆ, "ಭಾರತ ವೆಸ್ಟಿಂಡೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲಬಹುದೆ?' ಎಂಬುದಾಗಿರುತ್ತದೆಂದುಕೊಳ್ಳಿ. ಈಗ ಈ ಎರಡೂ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡ ನೀವು ಹೇಳುತ್ತೀರಿ - "ಏನು ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನಯ್ಯ ಈ ಮನುಷ್ಯ! ಎರಡನೆಯ ಯೋಚನೆಗೆ ಮೊದಲಿನದರ ಜತೆಗೆ ಸಂಬಂಧವೇ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ!'
ಒಂದು ವೇಳೆ ನನ್ನ ಎರಡನೆಯ ಯೋಚನೆ "ನಾನು ಛತ್ರಿ ಒಯ್ಯಬೇಕು' ಎಂದಾಗಿದ್ದರೆ, ಈ ಯೋಚನೆ ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿದೆ ಅಂದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಯಾಕೆಂದರೆ, ಎರಡು ಯೋಚನೆಗಳೂ (ವಾಕ್ಯಗಳೂ) ಒಂದರೊಡನೊಂದು ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿವೆ. ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ತರ್ಕವೆಂದರೆ ಇದೇ - ವಾಕ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಸೂಕ್ತ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹೀಗಾಗಿಯೇ ನಿಸ್ಸಂದಿಗ್ಧ ನಿಖರ ಆಲೋಚನೆ/ಚಿಂತನೆ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಯುಕ್ತ. ಕಾರಣ, ನಾವು "ಸ್ಪಷ್ಟ'ವಾಗಿ ಬರೆಯುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಾಕ್ಯಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುವುದನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತೇವೆ. "ವಿಮಶಾìತ್ಮಕ ಚಿಂತನೆ'ಯು ಇಂಥ ಸಾವಧಾನಪೂರ್ಣ ಆಲೋಚನಾ ಕ್ರಮವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ.
ಆದರೆ, ಮಾನವ-ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲ ಒಂದು ವಿರೋಧಾಭಾಸ ಇದು; ನಾವು ಹೀಗೆ ನಿಖರವಾಗಿ ಯೋಚಿಸಬಲ್ಲೆವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಾಧ್ಯತೆ; ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಧ್ಯತೆಯೆಂದರೆ, ಒಂದು ಯೋಚನೆಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ಸೃಜನಶೀಲ ನೆಗೆತಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಅದ್ಭುತ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ. ಮಳೆ ನೋಡಿದೊಡನೆ ಹೆಚ್ಚಿನವರಿಗೆ ಸಹಜವಾಗಿ ಛತ್ರಿಯ ಯೋಚನೆ ಬಂದೀತು. ಆದರೆ ಒಬ್ಬ ಸಾಹಿತಿ, ಒಬ್ಬ ಕವಿ, ಒಬ್ಬ ಕಲಾವಿದ ಮಳೆಯನ್ನು ಕಂಡೊಡನೆ ಅವರು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬೇರೆಯೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಲೋಚಿಸಬಹುದು. ಆಲೋಚನೆಯ/ಚಿಂತನೆಯ ಈ ಎರಡೂ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಸಾಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬುದೇ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಪಾಲಿಗೂ ಎದುರಾಗುವ ಸವಾಲು. ಇಂಥ ಸೃಜನಶೀಲ ಚಿಂತನೆಯ ಕುರಿತು ಮುಂದಿನ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಲಿದ್ದೇನೆ.
Saturday, July 16, 2011
ಚಿಂತನೆ ಎಂಬ ಮಾನಸಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ - ಸುಂದರ್‌ ಸಾರುಕ್ಕೆ | Jul 10, 2011
ನಾವು ಆಲೋಚಿಸುವ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಏನು ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ? ಯೋಚನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಂದಿ ಎಲ್ಲೋ ಕಳೆದುಹೋದಂತಿರುತ್ತಾರೆ, ಶೂನ್ಯವನ್ನು ದಿಟ್ಟಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ತೋರಿಬರುತ್ತಾರೆ. ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಇರುವವರ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಪಂದನ ತೋರದಂತಿರುತ್ತಾರೆ. ಯಾರಾದರೂ ತುಂಬ ಯೋಚಿಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡಾಗ ಕೊಂಚ ಭೀತಿಗೊಳಗಾಗುತ್ತೇವೆ. "ಏನು, ನಿನ್ನ ಆರೋಗ್ಯ ಚೆನ್ನಾಗಿಲ್ಲವೆ' ಎಂದೆಲ್ಲ ವಿಚಾರಿಸಹೊರಡುತ್ತೇವೆ! ಹೌದು, ನಾವು ಯೋಚನೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ನಮಗೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಏನಾಗುತ್ತದೆ?
ಆಲೋಚನೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲಿಗೆ ಮನಸ್ಸೆಂದರೇನು? ಅದು ಎಲ್ಲಿದೆ? ಮನಸ್ಸು ದೇಹಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಂದು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವರು ಬಲ್ಲರು. ಆದರೆ, ಹೊಟ್ಟೆ ನೋವಾದಾಗ, ಇಲ್ಲಿ ನೋಯುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಹೊಟ್ಟೆಯತ್ತ ಬೆಟ್ಟು ಮಾಡಿ ಹೇಳುವಂತೆಯೇ ನಾವು ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆಂದು ಸೂಚಿಸಲು ತಲೆಯತ್ತ ಬೆರಳು ತೋರಿಸುತ್ತೇವೆ. ಗಣಿತ ವಿದ್ವಾಂಸ-ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ರೆನೆ ಡೆಕಾರ್ಟೆಯ ಚಿಂತನೆಯ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಬಹುತೇಕ ರೂಪುಗೊಂಡಂತಿರುವ ಆದುನಿಕ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಹಾಗೂ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ಪ್ರಕಾರ ಮನಸ್ಸೆಂಬುದು ದೇಹದ ಹಾಗೆ ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ. ದೇಹ ಖಾಲಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸು ಯಾವುದೇ ಖಾಲಿ ಅವಕಾಶದಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನೆ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ, ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಶರೀರಕ್ಕಿರುವಂತೆ ಗಾತ್ರವಿಲ್ಲ, ರೂಪವಿಲ್ಲ, ತೂಕವಿಲ್ಲ, ಪದಾರ್ಥ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಲ್ಲ.
ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ ಭಾರತೀಯ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಸಂಬಂಧಿ ಜ್ಞಾನ ಶಾಖೆಗಳು ಮನಸ್ಸಿನ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮದೇ ವಿಭಿನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಸಾಂಖ್ಯರ ಪ್ರಕಾರ ಮನಸ್ಸು ಒಂದು ಆಂತರಿಕ ಅವಯವ; ಅಂತರಂಗ. ಅದು ಭೌತಿಕ ಶರೀರಕ್ಕಿಂತ ಬೇರೆಯೇ ಆದ ದ್ರವ್ಯ/ಪದಾರ್ಥಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ದ್ರವ್ಯ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಷ್ಟು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲ ಧ್ಯಾನ ಸಾಧನ ಪದ್ಧತಿ-ಪರಂಪರೆಗಳಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಧ್ಯಾನವೆಂದರೆ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲಿಗೆ, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮನಸ್ಸಿನ ನಿಯಂತ್ರಣವೇ. ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರ ಅಧ್ಯಯನ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮನಃತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರ ಎಂಬ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಶಾಖೆಯೇ ಇದೆ. ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ , ಈ ಶಾಖೆಯದು.
ಮನಸ್ಸು ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಏನೋ ಒಂದು ಇದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದಾದರೆ, ಆಲೋಚನೆ ಒಂದು ಮಾನಸಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯೆಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯ. ಯೋಚನೆಗಳು, ಚಿಂತನೆಗಳು ಮಾನಸಿಕವೇ ಆಗಿವೆ. ಅವು ದೇಹ, ಕುರ್ಚಿ, ಮರಗಳಂಥ ಭೌತಿಕ ವಸ್ತುಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನ. ಯೋಚನೆಗಳು ಮಾನಸಿಕವೆಂಬುದು ಹೌದಾದರೂ ನಾವು ಅವುಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಇನ್ನೂ ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ನಾವು ಈ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು/ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಆಲಿಸುವುದೂ ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತ ಯೋಚನೆಗಳೆಂದರೆ, ನಮಗೆ ನಮ್ಮೊಳಗೇ ಕೇಳಿಸಿದ ಯೋಚನೆಗಳೇ.
ನಮಗೆ ಯೋಚನೆಗಳಿವೆ. ನಾವು ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಸಾಗುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ. ಯೋಚನೆಗಳಿಲ್ಲದೆ ಇರುವುದೆಂದರೆ ಕಷ್ಟವೇ. ಯೋಚನೆಗಳು ಒಮ್ಮೆ ಆರಂಭಗೊಂಡವೆಂದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. ಒಂದು ಯೋಚನೆ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ , ಆ ಇನ್ನೊಂದು ಮತ್ತೂಂದಕ್ಕೆ ಹಾದಿ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತ ಇರುವುದರಿಂದ ನಾವು ಸದಾ ಯೋಚನೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ-ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ನಡುವೆಯೇ ಬದುಕಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಯೋಚನೆಗಳು ಯಾವುದೋ ಯೋಜನೆಯ ರೂಪಣೆಗೆ, ಯಾವುದೊ ಬಯಕೆಗೆ, ನಂಬಿಕೆಗೆ, ಅನುಭವಕ್ಕೆ, ಜಿಜ್ಞಾಸೆಗೆ, ಆದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರಬಹುದು. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಯೋಚನೆಗಳು ಸಹಜ, ಸ್ವಯಂಚಾಲನ ಗುಣದವು. ಹೀಗೆಂದೇ ಸದಾ ಒಂದಿಲ್ಲೊಂದು ಯೋಚನೆ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆವರಿಸಿಯೇ ಇರುತ್ತದೆ.
ಚಿಂತನೆ, ಆಲೋಚನೆ ಎನ್ನುವುದು ಈ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಒಂದು ಮಾರ್ಗ. ನಾವು ಚಿಂತನ ನಡೆಸುತ್ತ ಹೋದಂತೆ ಈ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧಗೊಳಿಸುತ್ತೇವೆ, ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಒಂದರ ಹಿಂದೆ ಒಂದನ್ನು ಇರಿಸುತ್ತೇವೆ, ಅಥವಾ ಯೋಚನೆಗಳ ಹೂರಣವನ್ನೆ ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತೇವೆ. ಅಂದರೆ, ಚಿಂತನೆ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಆಲೋಚನೆ ನಡೆಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪ್ರಯತ್ನಬಲಬೇಕು. ಆಟೋಟ ಪಂದ್ಯಗಳಂಥ ಇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ಹೇಗೆ ಅಗತ್ಯವೋ, ಹಾಗೆಯೇ ಚಿಂತನಕ್ಕೂ ತರಬೇತಿ ಅಗತ್ಯ. ಹೇಗೆ ಚಿಂತನೆ ನಡೆಸಬೇಕು, ಚಿಂತನದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಿಧಾನಗಳು ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ಕಲಿಸಿಕೊಡುವವರು ಬೇಕು. ಇಂಥದೆಲ್ಲ ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದ ಸಾಧ್ಯ ಎಂಬುದೇ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲರ ಭಾವನೆ. ಆದರೆ ಇಂದಿನ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದೇನು ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವೆಲ್ಲ ಬಲ್ಲೆವು!
ಆಲೋಚಿಸುವುದಕ್ಕೂ ನಮಗೆ ತರಬೇತಿ ಬೇಕೆ? ಚಿಂತನೆಗೆ ಇಷ್ಟೊಂದು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯ ಯಾಕೆ? ಏನಿದ್ದರೂ ಈ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬದುಕಿ ಉಳಿಯುವುದಕ್ಕೆ ನಮ್ಮ ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾಗಿದ್ದರಷ್ಟೇ ಸಾಕು. ನೋಡಲು, ಕೇಳಲು, ಮುಟ್ಟಲು, ಮೂಸಲು ಹಾಗೂ ರುಚಿ ನೋಡಲು ಸಹಕರಿಸುವ ಐದು ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿವೆ ನಮ್ಮ ದೇಹದಲ್ಲಿ. ಇವುಗಳಿಲ್ಲದೆ ನಾವು ಬದುಕಿ ಉಳಿಯಲಾರೆವು. ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಇಂದ್ರಿಯದ ಮೂಲಕ ಈ ಜಗತ್ತಿನ ಬಗೆಗಿನ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವವರು ನಾವು. ಜಗತ್ತನ್ನು ಕುರಿತ ಜ್ಞಾನ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಉದಿಸಿ ಬರುವುದು ಈ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ. ಹಾಗಾಗಿ, ಯಾಕೆ ಬೇಕು ಚಿಂತನೆ?
ಮಾನವ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲೊಂದು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆ. ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ನಮಗೇನು ಹೇಳುತ್ತವೆಯೋ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಅರಿಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಟ್ಟಡವೊಂದರಿಂದ ಹೊಗೆಯೇಳುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿ ಇದೆ ಎಂದು ಕೂಡಲೇ ನಮಗೆ ತಿಳಿದುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಾಣದಿದ್ದರೂ ಬೆಂಕಿ ಇದೆ ನಾವು ಊಹಿಸಿದ್ದು ಹೇಗೆ? ಇಲ್ಲಿ ನಾವು ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಬೆಂಕಿ ಇದೆ ಎಂದು ಅನುಮಾನಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಈ ಅನುಮಾನವಿದೆಯಲ್ಲ, ಇದು ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಶಕ್ತಿ. ಕಣ್ಣುಗಳು ಕಾಣಲಾಗದ್ದನ್ನು , ಇತರ ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ಗ್ರಹಿಸಲಾಗದ್ದನ್ನು ಕಾಣಬಲ್ಲ, ಗ್ರಹಿಸಬಲ್ಲ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇದು. ಇದೇ ರೀತಿ, ಭೌತಿಕ ಚಕ್ಷುವಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಕಾಣಬಲ್ಲ ಕಣ್ಣು , ಈ ಮನಸ್ಸು . ಹೀಗೆ, ಚಿಂತನೆಯೆಂದರೆ ಮನಸ್ಸಿನ ಮೂಲಕ ನೋಡಬಲ್ಲ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ.
ನಮಗೆ ಜಗತ್ತಿನ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಸಂಗತಿಗಳು ಗೊತ್ತು. ನಾವು ತಿಳಿದಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನದು ಲಭಿಸಿರುವುದು ನಮ್ಮ ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಮೂಲಕ. ಆದರೆ ಆಲೋಚನೆ/ಚಿಂತನೆಯ ಮೂಲಕ ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ನಾವು ಗ್ರಹಿಸಬಲ್ಲೆವು. ಕಾಲ ಅಥವಾ ದೇಶ (ಟೈಮ್‌ ಆ್ಯಂಡ್‌ ಸ್ಪೇಸ್‌)ಗಳನ್ನು ಕಣ್ಣಿಂದ ಇಲ್ಲವೇ ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಮೂಲಕ ಕಾಣಲಾರೆವು, ಗ್ರಹಿಸಲಾರೆವು. ಆದರೆ ಅವು ನಿಜಕ್ಕೂ ಇವೆ ಎಂದು ನಂಬಿದ್ದೇವೆ. ಗಣಿತ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಅಂಕೆಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಾವು ಅನುಭವಿಸಲಾರೆವು; ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಎಲ್ಲ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೂ ಬೋಧಿಸಬಲ್ಲೆವು. ದೇವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ವಸ್ತು ಸಮಸ್ತವನ್ನು ನೋಡಿದಂತೆ ನೋಡಲಾಗದು; ಆದರೆ ದೇವರು ಇದ್ದಾನೆಂಬ ಅರಿವು ಅನೇಕರಿಗಿದೆ. ಇದನ್ನೇ ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ನಮಗೆ ನಂಬಿಕೆಯೆಂಬುದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳ ಮೂಲಕ ಗ್ರಹಿಸಲಾಗದ ಅನೇಕ ಸತ್ಯಗಳನ್ನೂ ನಮ್ಮ ಅರಿವಿಗೆ ತಂದುಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲೆವು. ಭಾಷೆಗೆ ಇರುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಕೂಡ ಮನಸ್ಸಿನ ಉತ್ಪನ್ನವೇ ಹೊರತು ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳ ಉತ್ಪನ್ನ ಅಲ್ಲ ಎಂದೂ ಕೆಲವರು ವಾದಿಸುವುದುಂಟು.
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಮಧ್ಯೆ ದೊಡ್ಡ ಚರ್ಚೆಯೊಂದು ನಡೆದಿರುವುದುಂಟು. ಜಗತ್ತಿನ ಜ್ಞಾನವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸುವುದು ಐದು ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಆಧಾರದಲ್ಲೇ ಎಂಬುದು ಒಂದು ಗುಂಪಿನವರ ವಾದ. ಹಾಗಲ್ಲ, ಎಲ್ಲ ಜ್ಞಾನವನ್ನೂ ಸೃಜಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಕೇವಲ ಮನಸ್ಸೊಂದೇ ಧಾರಾಳ ಸಾಕು ಎಂಬುದು ಇನ್ನೊಂದು ತಂಡದವರ ವಾದ. ಮೊದಲ ಗುಂಪಿನವರನ್ನು ಅನುಭವ ಸಿದ್ಧಾಂತಿ/ಅನುಭವೈಕವಾದಿ (ಎಂಪಿರಿಸಿಸ್ಟ್‌)ಗಳೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನೊಂದು ಗುಂಪಿನವರನ್ನು ಯುಕ್ತಿ ಪ್ರಮಾಣವಾದಿ/ವಿಚಾರವಾದಿ (ರ್ಯಾಶನ್ಯಾಲಿಸ್ಟ್‌)ಗಳೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ವಿಚಾರವಾದಿಗಳಿಗೆ ದೊಡr ಬೆಂಬಲ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು ಗಣಿತ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಯಥಾರ್ಥ ವಾದದಿಂದ ಹೇಗೋ ಹಾಗೇ ದೈವ ದೇವರುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಅರಿವಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿಂದ ಕೂಡ. ಎರಡೂ ವಾದಗಳ ಹಿಂದೆ, ಇಂಥ ಅರಿವು ಲಭಿಸುವುದು ಇಂದ್ರಿಯಾನುಭವದಿಂದಲ್ಲ, ಮನಸ್ಸಿನ ಚಿಂತನದಿಂದ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇತ್ತು. ಈ ಚರ್ಚೆಯನ್ನಿಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖೀಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಿದೆ - ಇದು ಆಧುನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೇಲೆ ಪೂರ್ಣ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದೆ.
ತರ್ಕ ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನವೆಂದರೆ ಅನುಮಾನ-ನಿರ್ಣಯ ಕುರಿತ ಅಧ್ಯಯನ. ಅರ್ಥಾತ್‌, ಚಿಂತನೆ/ಆಲೋಚನೆಯ ಸ್ವಭಾವ-ಸ್ವರೂಪದ ಅಧ್ಯಯನ. ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರವು ಚಿಂತನೆಯ ಕ್ರಮಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ನಮ್ಮ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಹೇಗಿರಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ನಿಗದಿಸುವ ಕ್ರಮನಿಯಮಗಳಿವೆಯೆ? ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಯಾವುವೋ ರಹಸ್ಯ ನಿಯಮಗಳು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತವೆಂಬುದು ನಿಜವೆ? ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು , ಚಿಂತನ ಕ್ರಮಗಳು ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಈ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಮುಂದಿನ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಲಿದ್ದೇನೆ.
ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರದ ಅರಿವಿನ ಆರಂಭ, ಅನುಮಾನ-ನಿರ್ಣಯ ಕುರಿತ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ. ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನದೊಂದಿಗೆ ತಳುಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಹೆಸರೆಂದರೆ ಗ್ರೀಕ್‌ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞನಾದ ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌ ಮಹಾಶಯನದು - ಎನ್ನುತ್ತವೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳು. ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ಭಾರತೀಯ ತಣ್ತೀಜ್ಞಾನ ವಿಭಾಗಗಳೂ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾದ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಬಲ್ಲೆವು. ಭಾರತದ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಾಧ್ಯಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ "ನ್ಯಾಯ' ಎಂಬ ವಿಶೇಷ ಜ್ಞಾನ ಶಾಖೆಯಿದೆ. ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಅದರ ಕೊಡುಗೆ ಅಗಾಧ. ಬೌದ್ಧರು ನ್ಯಾಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಮೇಲೆ ಹೊಸದೇ ಆದ ಚಿಂತನೆ ನಡೆಸಿ ಇನ್ನೊಂದೇ ಸಶಕ್ತ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು. ಶಂಕರ, ರಾಮಾನುಜ, ಮಧ್ವರಂಥ ಆಚಾರ್ಯರುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವೇದಾಂತಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪಂಡಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಚಿಂತನೆಯ ನಿಜಸ್ವಭಾವವೇನೆಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದವರೇ.
ಆಲೋಚನೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲಿಗೆ ಮನಸ್ಸೆಂದರೇನು? ಅದು ಎಲ್ಲಿದೆ? ಮನಸ್ಸು ದೇಹಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಂದು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವರು ಬಲ್ಲರು. ಆದರೆ, ಹೊಟ್ಟೆ ನೋವಾದಾಗ, ಇಲ್ಲಿ ನೋಯುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಹೊಟ್ಟೆಯತ್ತ ಬೆಟ್ಟು ಮಾಡಿ ಹೇಳುವಂತೆಯೇ ನಾವು ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆಂದು ಸೂಚಿಸಲು ತಲೆಯತ್ತ ಬೆರಳು ತೋರಿಸುತ್ತೇವೆ. ಗಣಿತ ವಿದ್ವಾಂಸ-ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ರೆನೆ ಡೆಕಾರ್ಟೆಯ ಚಿಂತನೆಯ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಬಹುತೇಕ ರೂಪುಗೊಂಡಂತಿರುವ ಆದುನಿಕ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಹಾಗೂ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ಪ್ರಕಾರ ಮನಸ್ಸೆಂಬುದು ದೇಹದ ಹಾಗೆ ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ. ದೇಹ ಖಾಲಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸು ಯಾವುದೇ ಖಾಲಿ ಅವಕಾಶದಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನೆ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ, ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಶರೀರಕ್ಕಿರುವಂತೆ ಗಾತ್ರವಿಲ್ಲ, ರೂಪವಿಲ್ಲ, ತೂಕವಿಲ್ಲ, ಪದಾರ್ಥ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಲ್ಲ.
ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ ಭಾರತೀಯ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಸಂಬಂಧಿ ಜ್ಞಾನ ಶಾಖೆಗಳು ಮನಸ್ಸಿನ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮದೇ ವಿಭಿನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಸಾಂಖ್ಯರ ಪ್ರಕಾರ ಮನಸ್ಸು ಒಂದು ಆಂತರಿಕ ಅವಯವ; ಅಂತರಂಗ. ಅದು ಭೌತಿಕ ಶರೀರಕ್ಕಿಂತ ಬೇರೆಯೇ ಆದ ದ್ರವ್ಯ/ಪದಾರ್ಥಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ದ್ರವ್ಯ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಷ್ಟು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲ ಧ್ಯಾನ ಸಾಧನ ಪದ್ಧತಿ-ಪರಂಪರೆಗಳಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಧ್ಯಾನವೆಂದರೆ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲಿಗೆ, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮನಸ್ಸಿನ ನಿಯಂತ್ರಣವೇ. ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರ ಅಧ್ಯಯನ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮನಃತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರ ಎಂಬ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಶಾಖೆಯೇ ಇದೆ. ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ , ಈ ಶಾಖೆಯದು.
ಮನಸ್ಸು ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಏನೋ ಒಂದು ಇದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದಾದರೆ, ಆಲೋಚನೆ ಒಂದು ಮಾನಸಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯೆಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯ. ಯೋಚನೆಗಳು, ಚಿಂತನೆಗಳು ಮಾನಸಿಕವೇ ಆಗಿವೆ. ಅವು ದೇಹ, ಕುರ್ಚಿ, ಮರಗಳಂಥ ಭೌತಿಕ ವಸ್ತುಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನ. ಯೋಚನೆಗಳು ಮಾನಸಿಕವೆಂಬುದು ಹೌದಾದರೂ ನಾವು ಅವುಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಇನ್ನೂ ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ನಾವು ಈ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು/ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಆಲಿಸುವುದೂ ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತ ಯೋಚನೆಗಳೆಂದರೆ, ನಮಗೆ ನಮ್ಮೊಳಗೇ ಕೇಳಿಸಿದ ಯೋಚನೆಗಳೇ.
ನಮಗೆ ಯೋಚನೆಗಳಿವೆ. ನಾವು ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಸಾಗುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ. ಯೋಚನೆಗಳಿಲ್ಲದೆ ಇರುವುದೆಂದರೆ ಕಷ್ಟವೇ. ಯೋಚನೆಗಳು ಒಮ್ಮೆ ಆರಂಭಗೊಂಡವೆಂದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. ಒಂದು ಯೋಚನೆ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ , ಆ ಇನ್ನೊಂದು ಮತ್ತೂಂದಕ್ಕೆ ಹಾದಿ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತ ಇರುವುದರಿಂದ ನಾವು ಸದಾ ಯೋಚನೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ-ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ನಡುವೆಯೇ ಬದುಕಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಯೋಚನೆಗಳು ಯಾವುದೋ ಯೋಜನೆಯ ರೂಪಣೆಗೆ, ಯಾವುದೊ ಬಯಕೆಗೆ, ನಂಬಿಕೆಗೆ, ಅನುಭವಕ್ಕೆ, ಜಿಜ್ಞಾಸೆಗೆ, ಆದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರಬಹುದು. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಯೋಚನೆಗಳು ಸಹಜ, ಸ್ವಯಂಚಾಲನ ಗುಣದವು. ಹೀಗೆಂದೇ ಸದಾ ಒಂದಿಲ್ಲೊಂದು ಯೋಚನೆ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆವರಿಸಿಯೇ ಇರುತ್ತದೆ.
ಚಿಂತನೆ, ಆಲೋಚನೆ ಎನ್ನುವುದು ಈ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಒಂದು ಮಾರ್ಗ. ನಾವು ಚಿಂತನ ನಡೆಸುತ್ತ ಹೋದಂತೆ ಈ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧಗೊಳಿಸುತ್ತೇವೆ, ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಒಂದರ ಹಿಂದೆ ಒಂದನ್ನು ಇರಿಸುತ್ತೇವೆ, ಅಥವಾ ಯೋಚನೆಗಳ ಹೂರಣವನ್ನೆ ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತೇವೆ. ಅಂದರೆ, ಚಿಂತನೆ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಆಲೋಚನೆ ನಡೆಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪ್ರಯತ್ನಬಲಬೇಕು. ಆಟೋಟ ಪಂದ್ಯಗಳಂಥ ಇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ಹೇಗೆ ಅಗತ್ಯವೋ, ಹಾಗೆಯೇ ಚಿಂತನಕ್ಕೂ ತರಬೇತಿ ಅಗತ್ಯ. ಹೇಗೆ ಚಿಂತನೆ ನಡೆಸಬೇಕು, ಚಿಂತನದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಿಧಾನಗಳು ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ಕಲಿಸಿಕೊಡುವವರು ಬೇಕು. ಇಂಥದೆಲ್ಲ ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದ ಸಾಧ್ಯ ಎಂಬುದೇ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲರ ಭಾವನೆ. ಆದರೆ ಇಂದಿನ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದೇನು ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವೆಲ್ಲ ಬಲ್ಲೆವು!
ಆಲೋಚಿಸುವುದಕ್ಕೂ ನಮಗೆ ತರಬೇತಿ ಬೇಕೆ? ಚಿಂತನೆಗೆ ಇಷ್ಟೊಂದು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯ ಯಾಕೆ? ಏನಿದ್ದರೂ ಈ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬದುಕಿ ಉಳಿಯುವುದಕ್ಕೆ ನಮ್ಮ ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾಗಿದ್ದರಷ್ಟೇ ಸಾಕು. ನೋಡಲು, ಕೇಳಲು, ಮುಟ್ಟಲು, ಮೂಸಲು ಹಾಗೂ ರುಚಿ ನೋಡಲು ಸಹಕರಿಸುವ ಐದು ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿವೆ ನಮ್ಮ ದೇಹದಲ್ಲಿ. ಇವುಗಳಿಲ್ಲದೆ ನಾವು ಬದುಕಿ ಉಳಿಯಲಾರೆವು. ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಇಂದ್ರಿಯದ ಮೂಲಕ ಈ ಜಗತ್ತಿನ ಬಗೆಗಿನ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವವರು ನಾವು. ಜಗತ್ತನ್ನು ಕುರಿತ ಜ್ಞಾನ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಉದಿಸಿ ಬರುವುದು ಈ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ. ಹಾಗಾಗಿ, ಯಾಕೆ ಬೇಕು ಚಿಂತನೆ?
ಮಾನವ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲೊಂದು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆ. ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ನಮಗೇನು ಹೇಳುತ್ತವೆಯೋ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಅರಿಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಟ್ಟಡವೊಂದರಿಂದ ಹೊಗೆಯೇಳುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿ ಇದೆ ಎಂದು ಕೂಡಲೇ ನಮಗೆ ತಿಳಿದುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಾಣದಿದ್ದರೂ ಬೆಂಕಿ ಇದೆ ನಾವು ಊಹಿಸಿದ್ದು ಹೇಗೆ? ಇಲ್ಲಿ ನಾವು ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಬೆಂಕಿ ಇದೆ ಎಂದು ಅನುಮಾನಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಈ ಅನುಮಾನವಿದೆಯಲ್ಲ, ಇದು ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಶಕ್ತಿ. ಕಣ್ಣುಗಳು ಕಾಣಲಾಗದ್ದನ್ನು , ಇತರ ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ಗ್ರಹಿಸಲಾಗದ್ದನ್ನು ಕಾಣಬಲ್ಲ, ಗ್ರಹಿಸಬಲ್ಲ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇದು. ಇದೇ ರೀತಿ, ಭೌತಿಕ ಚಕ್ಷುವಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಕಾಣಬಲ್ಲ ಕಣ್ಣು , ಈ ಮನಸ್ಸು . ಹೀಗೆ, ಚಿಂತನೆಯೆಂದರೆ ಮನಸ್ಸಿನ ಮೂಲಕ ನೋಡಬಲ್ಲ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ.
ನಮಗೆ ಜಗತ್ತಿನ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಸಂಗತಿಗಳು ಗೊತ್ತು. ನಾವು ತಿಳಿದಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನದು ಲಭಿಸಿರುವುದು ನಮ್ಮ ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಮೂಲಕ. ಆದರೆ ಆಲೋಚನೆ/ಚಿಂತನೆಯ ಮೂಲಕ ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ನಾವು ಗ್ರಹಿಸಬಲ್ಲೆವು. ಕಾಲ ಅಥವಾ ದೇಶ (ಟೈಮ್‌ ಆ್ಯಂಡ್‌ ಸ್ಪೇಸ್‌)ಗಳನ್ನು ಕಣ್ಣಿಂದ ಇಲ್ಲವೇ ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಮೂಲಕ ಕಾಣಲಾರೆವು, ಗ್ರಹಿಸಲಾರೆವು. ಆದರೆ ಅವು ನಿಜಕ್ಕೂ ಇವೆ ಎಂದು ನಂಬಿದ್ದೇವೆ. ಗಣಿತ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಅಂಕೆಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಾವು ಅನುಭವಿಸಲಾರೆವು; ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಎಲ್ಲ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೂ ಬೋಧಿಸಬಲ್ಲೆವು. ದೇವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ವಸ್ತು ಸಮಸ್ತವನ್ನು ನೋಡಿದಂತೆ ನೋಡಲಾಗದು; ಆದರೆ ದೇವರು ಇದ್ದಾನೆಂಬ ಅರಿವು ಅನೇಕರಿಗಿದೆ. ಇದನ್ನೇ ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ನಮಗೆ ನಂಬಿಕೆಯೆಂಬುದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳ ಮೂಲಕ ಗ್ರಹಿಸಲಾಗದ ಅನೇಕ ಸತ್ಯಗಳನ್ನೂ ನಮ್ಮ ಅರಿವಿಗೆ ತಂದುಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲೆವು. ಭಾಷೆಗೆ ಇರುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಕೂಡ ಮನಸ್ಸಿನ ಉತ್ಪನ್ನವೇ ಹೊರತು ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳ ಉತ್ಪನ್ನ ಅಲ್ಲ ಎಂದೂ ಕೆಲವರು ವಾದಿಸುವುದುಂಟು.
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಮಧ್ಯೆ ದೊಡ್ಡ ಚರ್ಚೆಯೊಂದು ನಡೆದಿರುವುದುಂಟು. ಜಗತ್ತಿನ ಜ್ಞಾನವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸುವುದು ಐದು ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಆಧಾರದಲ್ಲೇ ಎಂಬುದು ಒಂದು ಗುಂಪಿನವರ ವಾದ. ಹಾಗಲ್ಲ, ಎಲ್ಲ ಜ್ಞಾನವನ್ನೂ ಸೃಜಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಕೇವಲ ಮನಸ್ಸೊಂದೇ ಧಾರಾಳ ಸಾಕು ಎಂಬುದು ಇನ್ನೊಂದು ತಂಡದವರ ವಾದ. ಮೊದಲ ಗುಂಪಿನವರನ್ನು ಅನುಭವ ಸಿದ್ಧಾಂತಿ/ಅನುಭವೈಕವಾದಿ (ಎಂಪಿರಿಸಿಸ್ಟ್‌)ಗಳೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನೊಂದು ಗುಂಪಿನವರನ್ನು ಯುಕ್ತಿ ಪ್ರಮಾಣವಾದಿ/ವಿಚಾರವಾದಿ (ರ್ಯಾಶನ್ಯಾಲಿಸ್ಟ್‌)ಗಳೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ವಿಚಾರವಾದಿಗಳಿಗೆ ದೊಡr ಬೆಂಬಲ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು ಗಣಿತ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಯಥಾರ್ಥ ವಾದದಿಂದ ಹೇಗೋ ಹಾಗೇ ದೈವ ದೇವರುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಅರಿವಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿಂದ ಕೂಡ. ಎರಡೂ ವಾದಗಳ ಹಿಂದೆ, ಇಂಥ ಅರಿವು ಲಭಿಸುವುದು ಇಂದ್ರಿಯಾನುಭವದಿಂದಲ್ಲ, ಮನಸ್ಸಿನ ಚಿಂತನದಿಂದ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇತ್ತು. ಈ ಚರ್ಚೆಯನ್ನಿಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖೀಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಿದೆ - ಇದು ಆಧುನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೇಲೆ ಪೂರ್ಣ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದೆ.
ತರ್ಕ ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನವೆಂದರೆ ಅನುಮಾನ-ನಿರ್ಣಯ ಕುರಿತ ಅಧ್ಯಯನ. ಅರ್ಥಾತ್‌, ಚಿಂತನೆ/ಆಲೋಚನೆಯ ಸ್ವಭಾವ-ಸ್ವರೂಪದ ಅಧ್ಯಯನ. ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರವು ಚಿಂತನೆಯ ಕ್ರಮಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ನಮ್ಮ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಹೇಗಿರಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ನಿಗದಿಸುವ ಕ್ರಮನಿಯಮಗಳಿವೆಯೆ? ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಯಾವುವೋ ರಹಸ್ಯ ನಿಯಮಗಳು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತವೆಂಬುದು ನಿಜವೆ? ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು , ಚಿಂತನ ಕ್ರಮಗಳು ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಈ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಮುಂದಿನ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಲಿದ್ದೇನೆ.
ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರದ ಅರಿವಿನ ಆರಂಭ, ಅನುಮಾನ-ನಿರ್ಣಯ ಕುರಿತ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ. ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನದೊಂದಿಗೆ ತಳುಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಹೆಸರೆಂದರೆ ಗ್ರೀಕ್‌ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞನಾದ ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌ ಮಹಾಶಯನದು - ಎನ್ನುತ್ತವೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳು. ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ಭಾರತೀಯ ತಣ್ತೀಜ್ಞಾನ ವಿಭಾಗಗಳೂ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾದ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಬಲ್ಲೆವು. ಭಾರತದ ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಾಧ್ಯಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ "ನ್ಯಾಯ' ಎಂಬ ವಿಶೇಷ ಜ್ಞಾನ ಶಾಖೆಯಿದೆ. ತಣ್ತೀಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಅದರ ಕೊಡುಗೆ ಅಗಾಧ. ಬೌದ್ಧರು ನ್ಯಾಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಮೇಲೆ ಹೊಸದೇ ಆದ ಚಿಂತನೆ ನಡೆಸಿ ಇನ್ನೊಂದೇ ಸಶಕ್ತ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು. ಶಂಕರ, ರಾಮಾನುಜ, ಮಧ್ವರಂಥ ಆಚಾರ್ಯರುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವೇದಾಂತಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪಂಡಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಚಿಂತನೆಯ ನಿಜಸ್ವಭಾವವೇನೆಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದವರೇ.
Subscribe to:
Posts (Atom)